Parafia Najświętszego Serca Jezusowego w Tomaszowie Mazowieckim

HISTORIA KOŚCIOŁA p.w. NAJŚWIĘTSZEGO SERCA JEZUSOWEGO W TOMASZOWIE MAZOWIECKIM

Głównym powodem, dla którego pierwszy łódzki biskup - Wincenty Tymieniecki, podjął decyzję o utworzeniu w Tomaszowie Mazowieckim nowej parafii, a tym samym o budowie kościoła, był dynamiczny rozwój Tomaszowskiej Fabryki Sztucznego Jedwabiu. Stopniowo w pobliżu zakładu osiedlało się coraz więcej osób, zarówno kadra zakładu, jak i robotnicy, a wszyscy oni potrzebowali miejsca do modlitwy.

Highslide JS
Poświęcenie kościoła w dniu 23 grudnia 1928 rok (źródło: zbiory Skansenu Rzeki Pilicy w Tomaszowie Maz.)
Poświęcenie kościoła w dniu 23 grudnia 1928 rok (źródło: zbiory Skansenu Rzeki Pilicy w Tomaszowie Maz.)

Proboszczem nowej parafii bp. Tymieniecki mianował ks. Antoniego Machnikowskiego, który szybko nawiązał współpracę z dyrekcją Tomaszowskiej Fabryki Sztucznego Jedwabiu. Dyrektorem TFSJ był wówczas Michał Hertz - Żyd, który przyjął chrzest i został katolikiem. W zamysłach ks. Antoniego Machnikowskiego i Michała Hertza nowobudowany kościół miał być jedynie tymczasowym i wybudowano go nadzwyczaj szybko. Świątynia zbudowana została zaledwie w ciągu dwóch miesięcy. Budowę rozpoczęto bowiem 25 października 1928 roku, a poświęcenie kościoła przez biskupa Wincentego Tymienieckiego nastąpiło już w niedzielę, 23 grudnia tego samego roku.

Dyrektor Michał Hertz nie był jedynym, który wspierał budowę kościoła. W składzie komitetu budowy świątyni odnaleźć można między innymi nazwiska kilku inżynierów, a także potomka założycieli Tomaszowa - hrabiego Krystyna Ostrowskiego, który podarował ziemię pod budowę kościoła. Z artykułu zamieszczonego w tygodniku "Słowo Katolickie" 6.01.1929 wynika, że łączna kwota, którą dyrekcja Tomaszowskiej Fabryki Sztucznego Jedwabiu wsparła budowę kościoła wyniosła 20 000 zł.

Highslide JS
Fragment zagospodarowania terenu z 6 marca 1938 r. (źródło: zbiory Skansenu Rzeki Pilicy w Tomaszowie Maz.)
Fragment zagospodarowania terenu z 6 marca 1938 r. (źródło: zbiory Skansenu Rzeki Pilicy w Tomaszowie Maz.)

Ks. Antoni Machnikowski wciąż marzył jednak o właściwym, pięknym i dużym kościele. Świątynia miała przypominać niepokalanowską bazylikę zbudowaną przez św. Maksymiliana Kolbe. Skansen Rzeki Pilicy w Tomaszowie Mazowieckim dysponuje planem zagospodarowania terenu u zbiegu ulic Spalskiej i Kolejowej (dziś Ks. J. Popiełuszki), na którym widnieje rzut poziomy przyszłego kościoła. Plan został sporządzony przez warszawskiego architekta inż. Stanisława Ulejskiego i nosi datę 6 marca 1938 r.

Highslide JS
Fragment zagospodarowania terenu z 10 lipca 1939 r.
Fragment zagospodarowania terenu z 10 lipca 1939 r.

W dyspozycji obecnego księdza proboszcza są natomiast szczegółowe plany, najprawdopodobniej tego samego kościoła usytuowanego jednak w rejonie ulic Garbarskiej - Ostrowskich (dziś Chopina), M.C. Skłodowskiej i niemal nieistniejącej dziś Helskiej. Projekt kościoła (sporządzony przez tego samego autora) nosi datę 31 lipca 1938 r., zaś fragment dotyczący nowej lokalizacji - 10 lipca 1939 r. Można zatem domniemywać, iż w zamiarach ks. Machnikowskiego kościół miał być pierwotnie zlokalizowany u zbiegu ulic Spalskiej i dzisiejszej Ks. J. Popiełuszki, na terenach ofiarowanych przez hr. Ostrowskiego. Później jednak, tuż przed wybuchem wojny, pojawiła się możliwość lokalizacji kościoła w nowym miejscu. Tereny te należały również do hr. Ostrowskiego, być może miała nastąpić zamiana terenu lub też hrabia zdecydował się na nową darowiznę.

Highslide JS
Projekt nowego kościoła z dnia 31 lipca 1938 r.
Projekt nowego kościoła z dnia 31 lipca 1938 r.

Starsi mieszkańcy okolic ul. Garbarskiej, Chopina i M. C. Skłodowskiej wskazują jeszcze jedną lokalizację planowanej budowy kościoła, bardziej na południe od dzisiejszej ulicy Chopina. Znajdowały się tam ponoć betonowe słupki, wyznaczające zarys przyszłej świątyni. Wspomniane plany ukazują piękną, dużą, dwukondygnacyjną świątynię. Jej powierzchnia użytkowa miała wynosić 1072m2, powierzchnia zabudowana parteru bez schodów - 1510m2, powierzchnia piętra 600m2, a łączna kubatura 20545m3.

Highslide JS
Plac Kościuszki w Tomaszowie Maz. z ogrodzeniem nieistniejącej cerkwi (lata 30. XX w.) (Źródło: zbiory Skansenu Rzeki Pilicy w Tomaszowie Maz.)
Plac Kościuszki w Tomaszowie Maz. z ogrodzeniem nieistniejącej cerkwi (lata 30. XX w.) (Źródło: zbiory Skansenu Rzeki Pilicy w Tomaszowie Maz.)

Ciekawa historia wiąże się z ogrodzeniem znajdującym się wokół placu kościelnego. Pojawiło się ono tutaj prawdopodobnie w latach 30. XX wieku, ale już wówczas nie było nowe. Parkan ogradzał pierwotnie cerkiew znajdującą się niegdyś na Placu Kościuszki w Tomaszowie Maz. Po rozebranej w roku 1925 roku cerkwi pozostało jedynie ogrodzenie i wkrótce podjęto decyzję o przeniesieniu go na teren przykościelny nowo wybudowanej świątyni, gdzie funkcjonuje do dziś.

II wojna światowa przerwała plany dotyczące budowy nowego kościoła, a po wojnie nigdy do nich nie powrócono. Marzenie budowniczych o większym i piękniejszym kościele nie spełniło się. Pierwszy kościół pozostał jak dotychczas jedynym i, choć miał być tymczasowy, służy wiernym do dziś.

Na dzisiejszy wygląd i wyposażenie świątyni wpływali kolejni administratorzy parafii. Po wieloletnim proboszczu ks. Stanisławie Maciejewskim, pełniącym tą funkcję w latach 1947-1962 została trwała pamiątka w postaci posadzki na podłodze kościoła. Starsi parafianie pamiętają jeszcze drewnianą podłogę z malowanych czarnym lizolem desek. Obecny wystrój kościół zawdzięcza kolejnemu proboszczowi - ks. Kazimierzowi Gadzinowskiemu, opiekującemu się parafią od 1962 do 1970 roku. Za jego kadencji pojawiły się nowe ołtarze, ambona, witraże, a także organy piszczałkowe i ogrzewanie elektryczne. W sercach wielu parafian zapisał się kolejny proboszcz ks. Piotr Beściak, który dbał przede wszystkim o życie duchowe parafian, ale nie zaniedbywał również obowiązków administratora parafii. Pamiętany wciąż przez wszystkich parafian poprzedni ks. proboszcz, dr Leon Zagata, który zakończył swą pracę jako administrator parafii w 2002 roku, dbał przede wszystkim o dorobek poprzedników. Obecny proboszcz - ks. Ryszard Stanek szybko zyskał szacunek i sympatię wspólnoty parafialnej. Choć pełni tę funkcję od niedawna, z jego inicjatywy zostało odnowione prezbiterium i założone nowe ogrzewanie w kościele.

Powrót na górę